Meer overheidsinvesteringen
Prioriteit 1
Bevindingen
De Belgische infrastructuur en overheidsgebouwen doen het slecht vandaag als je ze vergelijkt met die in de buurlanden.
Hoewel het aandeel van de middelen voor overheidsinvesteringen (2,7% van het bbp in 2022) de afgelopen tien jaar duidelijk is toegenomen, blijft het ver achter bij dat van de vier buurlanden (3,4% in 2021, 3,7% als Duitsland niet wordt meegerekend). Een verhoging tot 4% van het bbp tegen 2030 volstaat evenmin om decennialange onderinvesteringen goed te maken. Bovendien lijkt België niet eens duurzaam op weg om dit doel te bereiken. Het Federaal Planbureau verwacht weliswaar dat de overheidsinvesteringen in 2024 3,1% van het bbp zullen bereiken, maar ook zullen dalen tot 2,7% van het bbp in 2028, na de gemeenteraadsverkiezingen en wanneer de herstelplannen zijn uitgewerkt.
Analyses
Behoeften aan overheidsinvesteringen
De Belgische infrastructuur ligt aan de basis van een concurrentiehandicap die ten opzichte van de buurlanden die meer investeren, te weinig bekend is.
Bovendien wordt de noodzaak aan overheidsinvesteringen niet alleen ingegeven door economische overwegingen. Het klimaatprobleem vraagt nu duidelijk om een hele reeks overheidsinvesteringen om de infrastructuur "toekomstbestendig" te maken.
Bijgevolg impliceren de vereiste investeringsinspanningen op alle bestuursniveaus en in alle sectoren samen dat de overheidsinvesteringen moeten worden verhoogd tot 4% van het BBP tegen het einde van de volgende legislatuur en tot 5% van het BBP tegen 2034. Op federaal niveau komt dit overeen met een min of meer verdubbeling van het volume van de overheidsinvesteringen tussen nu en dan tot 4,9 miljard euro in 2029 en 6,1 miljard euro in 2034 (komende van 3,1 miljard in 2022) door een geleidelijke verhoging van de investeringen met ongeveer 230 miljoen euro cumulatief elk jaar gedurende 10 jaar.
Alleen wat de bouwsector betreft, blijkt overigens dat het oplossen van de huidige knelpunten op het spoorwegnet, de financiering van het huidige meerjareninvesteringsplan van Infrabel en de helft van de energierenovatie van de federale gebouwen, uit overheidsmiddelen, de komende 10 jaar in totaal 5,5 miljard euro extra investeringen zal vergen. Dit komt overeen met een geleidelijke toename van de investeringen in spoorweginfrastructuur en federale gebouwen van ongeveer 100 miljoen euro cumulatief elk jaar, tijdens de komende 10 jaar.
Het is belangrijk om te benadrukken dat een aanzienlijke toename van de overheidsinvesteringen van deze omvang heel goed mogelijk is, ondanks de Belgische begrotingssituatie. Het is belangrijk dat de volgende regering haar verantwoordelijkheid neemt door de nodige en nuttige overheidsinvesteringen in de huidige klimaatcontext in te zetten en de noodzakelijke budgettaire keuzes te maken.
Investeringsbehoeften in het spoor
Meer overheidsinvesteringen op federaal niveau betekent in de eerste plaats investeren in het spoor.
De uitdagingen voor het spoor gaan veel verder dan het verbeteren van de stiptheid of de kwaliteit van de dienstverlening van de Belgische spoorwegen meer in het algemeen, die onderaan bengelt in de rangschikking van de landen van de Europese Unie. Ook de groei van het verkeer is een uitdaging. Het Federaal Planbureau verwacht dat de mobiliteitsvraag de komende 10 tot 20 jaar immers zal toenemen (+5% voor het personenvervoer en +20% voor het goederenvervoer). De federale regering heeft trouwens de “Spoorvisie 2040" aangenomen, met onder meer de doelstelling om het modale aandeel van het spoor tegen 2040 te verdubbelen, van 8% in 2019 tot 15% voor het reizigersverkeer en van 12% tot 20% voor het goederenverkeer.
Deze doelstelling krijgt steun van de sociale partners in de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, die niettemin uiting geven aan hun grote bezorgdheid over de toereikendheid van de begrotingsmiddelen. Om het huidige meerjareninvesteringsplan van Infrabel te financieren, moeten de investeringen in spoorinfrastructuur bijgevolg de komende tien jaar met in totaal ongeveer 3 miljard euro worden verhoogd.
Investeringsbehoeften in de federale openbare gebouwen
Naast het spoor is de andere belangrijke uitgavenpost voor federale infrastructuurinvesteringen de federale openbare gebouwen. Het Federaal Klimaat- en Energieplan. beoogt de CO2-uitstoot van federale gebouwen met 50% verminderen tegen 2030 en ze koolstofneutraal maken tegen 2040.
In totaal is een budget van ongeveer 5 miljard euro (2,5 miljard via overheidsfinanciering en 2,5 miljard via Publiek-Private Samenwerking) noodzakelijk voor de energierenovatie van federale gebouwen in de komende 10 jaar, boven op de bedragen die nodig zijn om de gebruikelijke werkzaamheden aan federale gebouwen uit te voeren.
Wat financiering betreft, is de overheid er duidelijk op gebrand om privékapitaal aan te trekken.
Zij moet blijven timmeren aan de weg van publiek-private samenwerking, met dien verstande dat deze samenwerking pas echt de moeite waard is als ze een meerwaarde oplevert in vergelijking met overheidsfinanciering. Maar aanvullend moet zij zich voorbereiden om waarschijnlijk ten minste de helft van de energietransitie van de federale gebouwen met conventionele middelen te financieren, en dus de komende 10 jaar ongeveer 2,5 miljard euro via PPS vrij te maken.
Voorstellen
Meer investeren
- De federale overheidsinvesteringen verhogen van 3,1 miljard euro in 2022 tot 4,9 miljard euro in 2029 en 6,1 miljard euro in 2034. Voor de bouw komt dit overeen met 5,5 miljard euro extra investeringen in de komende 10 jaar.
Investeren in spoorweginfrastructuur
- De overheidsinvesteringen in spoorweginfrastructuur verhogen met ongeveer 3 miljard euro, over de volledige komende tien jaar zodat Infrabel de nodige middelen krijgt om in staat te zijn de spoorweginfrastructuur voor te bereiden op het verkeer dat tegen dan verwacht wordt, rekening houdend met de evoluerende mobiliteit en de doelstelling om het modale aandeel van het spoor bijna te verdubbelen.
- De nodige financiering waarborgen om het GEN volgens het huidige tijdschema te voltooien, een tijdschema dat staat in het meerjareninvesteringsplan van Infrabel.
- Het beleid voeren dat nodig is om de doelstellingen van de Spoorvisie 2040 te bereiken:
- financiering van het meerjareninvesteringsplan van Infrabel voor de periode 2023-2032;
- ervoor zorgen dat Infrabel over de nodige middelen beschikt om de huidige knelpunten in het spoornet weg te werken.
Investeren in de federale overheidsgebouwen (in totaal 5 miljard in de komende 10 jaar)
- De middelen vrijmaken om de komende 10 jaar, met overheidsmiddelen, 2,5 miljard euro te investeren in de energierenovatie van federale gebouwen;
- Zoeken naar de mogelijkheid om te werken met PPS-constructies die een daadwerkelijke meerwaarde bieden in vergelijking met conventionele financiering, om via deze weg ook 2,5 miljard euro te investeren in energierenovaties van federale gebouwen in de komende 10 jaar;
- Voorzien in het nodige personeel voor het beheer van de investeringen gerelateerd aan de energierenovatie van overheidsgebouwen, naast de werkzaamheden die er gewoonlijk aan worden verricht.